Wyspa Reunion, położona na Oceanie Indyjskim, to kraina wulkanów — zarówno śpiących, jak i tętniącego życiem magmą giganta. W jej wnętrzu kryją się niezwykłe krajobrazy: głębokie kotły (cirques), strome mury remparts oraz pola lawowe, które wciąż się zmieniają. Poznaj historię, budowę i znaczenie wulkanów Reunionu.
Wulkany Reunionu — dwa oblicza wulkanizmu
Piton des Neiges — wulkan dawno uśpiony
Piton des Neiges („Szczyt Śniegów”) to najwyższy punkt wyspy Réunion — ma wysokość około 3 070 m n.p.m.
Jest wulkanem typu złożonego / tarczowego, obecnie uznawanym za wygasły; jego ostatnia aktywność datowana jest na około 20 000 lat temu.
To właśnie od Piton des Neiges „rozchodzą się” główne kotły — cirque de Mafate, Cilaos i Salazie — które z czasem zostały pogłębione przez erozję, zawalenia i długotrwały proces niszczenia.
W obrębie jego masywu znajdują się remparts — strome ściany skalne — oraz liczne jary i doliny. Cały masyw Piton des Neiges stanowi dominantę północno‑zachodniej części wyspy.
Wejście na szczyt odbywa się najczęściej przez schronisko Gîte de la Caverne Dufour (ok. 2 479 m). Trasy wiodą z cirques Cilaos, Salazie lub z Plaine des Cafres.
Jedna z popularnych opcji to start z Cilaos — stamtąd wędrówka około 8–9 godzin (w dwie strony).
Na szczycie często można zaobserwować mgłę, chmury czy poranne szrony — stąd nazwa.
Piton de la Fournaise — żywy wulkan
To najbardziej znany i aktywny wulkan Réunionu, a zarazem jeden z najczęściej erupcyjnych wulkanów świata.
Jego nazwa w dosłownym tłumaczeniu brzmi „szczyt pieca” (fr. Piton de la Fournaise).
Wznosi się na ok. 2 632 m n.p.m. (co bywa podawane jako 2 631 lub 2 632 m) Jego wiek ocenia się na około 500 000 lat — choć procesy wulkaniczne w tym obszarze zaczęły się wcześniej, a aktywność tarczy gorącej (hot-spotu) trwa od milionów lat.
Struktura wulkanu to klasyczny przykład wulkanu typu tarczowego (shield volcano) — z łagodnymi zboczami i stosunkowo płynną magmą bazaltową.
Kaldera Enclos Fouqué i krater Dolomieu
Wokół stożka wulkanicznego znajduje się rozległa kaldera nazywana Enclos Fouqué (lub Enclos), o wymiarach ok. 8 × 13 km (wewnętrznie), często otwarta w stronę morza, tworząc kształt podkowy.
W jej obrębie wyrasta stożek Dolomieu, którego krater (o głębokości nawet do ~ 400 m) jest głównym miejscem erupcji.
Część formacji wewnątrz to także krater Bory, mniejsze stożki wtórne i liczne szczeliny erupcyjne.
Na zewnętrznych zboczach rozciąga się strefa Grand Brûlé, po której w przeszłości spływały lawy w kierunku morza.
Aktywność i zagrożenia
Piton de la Fournaise ma bardzo bogatą historię erupcji — od XVII wieku odnotowano ponad 150 epizodów aktywności wulkanicznej. Typ erupcji bywa zazwyczaj łagodny: lawa bazaltowa wypływa płynnie (styl hawajski), często z efektami fontann lawy.
Czasami obserwuje się erupcje typu stromboliańskiego lub parowe (freatyczne), szczególnie gdy woda gruntowa dostaje się do kanałów magmowych.
Po intensywnych aktywnościach mogą zdarzyć się zapadnięcia stropów komór magmowych — przykładowo w 2007 roku w obrębie krateru Dolomieu zanurkował dno o ok. 300 m.
Większość erupcji odbywa się wewnątrz kaldery i nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla zabudowań, ale sporadycznie szczelinowe erupcje na zewnętrznych zboczach mogą dotknąć obszary zamieszkałe.
W latach historycznych zarejestrowano zaledwie kilkanaście takich przypadków (np. 1977, 1986) — jedną z takich law przepłynęła ponad kościołem w Piton‑Sainte‑Rose, ale budynek ocalał.
W ostatnich latach wulkan jest ściśle monitorowany przez Obserwatorium Wulkanologiczne Piton de la Fournaise (OVPF), działające przy Institut de Physique du Globe de Paris.
System ostrzegawczy działa na kilku poziomach: od stanu gotowości, poprzez wewnętrzne erupcje, aż po potencjalne erupcje na zewnątrz kaldery.
Réunion jako „muzeum wulkanizmu” i obszar ochrony
Cały centralny obszar wyspy — obejmujący oba masywy wulkaniczne oraz kotły (cirques) i strome remparts — jest objęty Parkiem Narodowym Réunion (Parc national de La Réunion). Utworzony został w 2007 roku i obejmuje ok. 40 % obszaru wyspy.
W 2010 roku obszar ten został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO pod nazwą Pitons, cirques et remparts de l’île de La Réunion.
UNESCO doceniło unikalne zestawienie procesów wulkanicznych, tektonicznych, erozyjnych i klimatycznych — które razem utworzyły spektakularne, zróżnicowane krajobrazy — a także bardzo wysoki poziom endemizmu flory i fauny.
To rzadki przypadek, gdzie na niewielkiej przestrzeni współistnieją aktywny wulkan, krajobrazy poaktywne i struktury wygasłe, a jednocześnie trwa ochrona przyrodnicza i naukowa.
Turystyka w cieniu ognia
Dostęp i trasy na Piton de la Fournaise
Głównym punktem startowym jest parking Pas de Bellecombe‑Jacob, położony nad krawędzią kaldery. Z tego miejsca prowadzą oznakowane szlaki w dół do dna Enclos i na krawędź krateru Dolomieu.
Trasa „Pas de Bellecombe → krater Dolomieu” ma długość ok. 12 km (tam i z powrotem) i zajmuje zazwyczaj 5–6 godzin, z podejściami i zejściami.
Po drodze można minąć stożek Formica Leo, niewielki krater o charakterystycznym kształcie.
Trasa prowadzi przez zróżnicowane formacje lawowe — pola lawa ʻaʻā, płynne formacje pāhoehoe — w surowym, niemal „księżycowym” krajobrazie.
Część szlaków biegnie nad krawędzią kaldery — stamtąd roztaczają się panoramiczne widoki na zbocza, interior Enclos i okoliczne wybrzeża.
Warto sprawdzić przed wyprawą stan aktywności wulkanicznej i ewentualne ograniczenia wejścia (np. zamknięcie z powodu erupcji).
Inne punkty interesujące
- Krater Commerson — nieaktywny krater w drodze do wulkanu, często używany jako punkt widokowy.
- Droga leśna (forest road) prowadząca z Plaine des Cafres przez strefę lasu, potem przez Plaine des Sables, aż do Bellecombe.
- Trasa N2 (lava route) przecina strefę Grand Brûlé i pozwala obserwować miejsca dawnego przepływu lawy.
- Możliwość eksploracji tuneli lawowych (lava tunnels) z pomocą przewodnika-społecznika. Ile
- Schronisko/gîte Gîte du Volcan (ok. 2 240 m) jako baza noclegowa dla ambitniejszych wypraw.
Zwiedzanie Piton des Neiges
Trasy prowadzące na Piton des Neiges bywają wymagające i długie. Najczęściej korzysta się z tras z Cilaos lub Salazie, z przystankiem w Gîte de la Caverne Dufour.
Wschód Słońca na szczycie bywa spektakularnym doświadczeniem, ale wymaga wcześniejszego wyjścia — zwykle nocleg w schronisku i start wcześnie rano.
Warto wiedzieć
Piton de la Fournaise wybucha średnio co 9 miesięcy.
Kaldera Enclos Fouqué ma wielkość ok. 8 × 13 km i bywa porównywana do „platformy” dla działań wulkanicznych.
Co pewien czas dochodzi do zapadnięć stropów komór wewnątrz kaldery—krater Dolomieu wielokrotnie zmieniał kształt.
Większość erupcji odbywa się wewnątrz kaldery, co ogranicza ryzyko dla mieszkańców — jednak od czasu do czasu aktywność rozprzestrzenia się na zbocza.
Wpis UNESCO obejmuje oba masywy — Piton des Neiges i Piton de la Fournaise — oraz kotły i remparts jako całość krajobrazową o unikatowej wartości.
Reunion jawi się jako spektakularna arena wulkaniczna: z jednej strony majestatyczny, ale uśpiony Piton des Neiges, którego erozja i zawalenia utworzyły trzy monumentalne cirque; z drugiej — żywy, „rozgrzany do czerwoności” Piton de la Fournaise, który wciąż erupuje, zmieniając swój krater i pole lawowe. To miejsce, gdzie geologia, biologia i krajobraz łączą się w niezwykłą opowieść — chronioną jako park narodowy i dziedzictwo UNESCO. Dla podróżników i naukowców — prawdziwe laboratorium Ziemi.
Jak często dochodzi do erupcji Piton de la Fournaise?
Średnio co 9 miesięcy — choć interwały są zmienne, a niektóre erupcje pozostają w obrębie kaldery i nie wpływają na obszary zamieszkane.
Czy Piton des Neiges może nagle „ożyć”?
Naukowcy uważają go za wulkan wygasły — brak dowodów na aktywność od tysięcy lat. Ryzyko ponownego przebudzenia jest uważane za znikomą możliwość przy obecnym stanie geologicznym.
Co sprawia, że obszar Réunion jest wyjątkowy geologicznie?
Rzadko spotyka się wyspę, na której współistnieje wulkan wygasły (Piton des Neiges) i aktywny (Piton de la Fournaise), a dodatkowo krajobraz jest wzbogacony przez głębokie kotły (cirques) i strome ściany (remparts). To połączenie procesów wulkanicznych, tektonicznych i erozyjnych daje niespotykaną różnorodność form.
Czy zwiedzanie wulkanów jest bezpieczne?
Tak — jeśli przestrzega się tras, zaleceń lokalnych władz i monitoringu aktywności. Obszary szczególnie niebezpieczne bywają zamknięte w okresach wzmożonej aktywności.
Oprac. Anna van der Kotteck
