Sokotra — rafy, nurkowanie, Galapagos Oceanu Indyjskiego

Rezerwat Morski Dirhami

Dirhami Marine Sanctuary

Wyspa Sokotra. Sokotra leży na styku wielu biogeograficznych stref: Morza Czerwonego, Arabii i Oceanu Indyjskiego. Prądy i migracje łączą gatunki z różnych regionów, co skutkuje mozaiką biologiczną w wodach Sokotry.

Sokotra uważana jest za jedno z najbardziej unikalnych miejsc pod względem bioróżnorodności. Choć najbardziej słynie z niezwykłej flory lądowej, jej otaczające wody morskie kryją równie fascynujący świat. Rezerwat morski Di Hamri (zwany także Dihamri / Dirhami) wyróżnia się jako obszar o wyjątkowych wartościach przyrodniczych.

• Sokotra znajduje się na styku kilku prowincji biogeograficznych: Morza Czerwonego, wybrzeży Arabii, Oceanu Indyjskiego i wód przybrzeżnych Afryki Wschodniej. Dzięki temu jej fauna i flora łączą w sobie gatunki z różnych regionów.
• Wiele organizmów morskich reprezentuje gatunki kosmopolityczne, podczas gdy inne są lokalnymi endemitami lub występują w bardzo ograniczonym zasięgu.
• Pomimo niewielkiego rozmiaru archipelagu, bogactwo gatunkowe koralowców i ryb jest porównywalne z dużymi obszarami raf Morza Czerwonego.

Charakterystyka życia morskiego Sokotry

Koralowce i środowiska rafowe Sokotry

• Wód wokół Socotry zamieszkuje około 253 gatunków koralowców twardych (reef‑building) — to znaczna wartość bioróżnorodności jak na tak ograniczony obszar.
• Rafy występują w miejscach osłoniętych od silnych fal monsunowych, na klifach, ławicach fosylnych i w strefach przewiewnych.
• W strefach przybrzeżnych często tworzą się kompleksy z łąkami traw morskich (co najmniej siedem gatunków) oraz piaszczyste tereny zalewowe – ważne jako tereny rozrodu i schronienia dla różnych gatunków.

Ryby, bezkręgowce i inne gatunki

• Około 730 gatunków ryb przybrzeżnych notowano w wodach Socotry.
• Wśród nich są gatunki typowe dla systemów rafowych: papugoryby, ryby motyle, ryby chirurgiczne, triggerfishes itd.
• Wśród skorupiaków, głowonogów, krabów i krewetek zarejestrowano ok. 300 gatunków.
• Wody Socotry odwiedzają też żółwie morskie — co najmniej cztery gatunki: żółw szylkretowy (Hawksbill), zielony (Green Turtle), karreta (Loggerhead) i Olive Ridley.
• Odnotowuje się obecność rekinów rafowych, płaszczek oraz różnych gatunków węgorzy i promieni.
• W głębszych wodach tranzytowo migrują większe ssaki morskie — delfiny (kilka gatunków) i wieloryby, m.in. kaszaloty (Sperm Whale) i prawdopodobnie błękitne (Blue Whale
• Czasem na wybrzeżu znajdowane są wraki — stanowią one sztuczne rafy, przyciągając bogactwo życia morskiego.

Rezerwat morski Di Hamri / Dihamri (Dirhami)

• Di Hamri (często pisane jako „Dihamri”) zaliczany jest do obszarów ochrony jako Marine Nature Sanctuary w planie ochrony Sokotry
• Oznacza to, że ma teoretycznie najwyższy poziom ochrony w systemie strefowania konserwacyjnego wyspy.
• W praktyce ochrona bywa ograniczona — rezerwat nie ma rozbudowanej infrastruktury, działa głównie w oparciu o lokalne inicjatywy i turystykę ekologiczną.
• Di Hamri uważany jest za jeden z najlepszych punktów do snorkelingu i nurkowania na Sokotrze, z bogatymi rafami tuż przy brzegu.
• Już krótki skok z brzegu może zaprowadzić do barwnych raf, pełnych ryb, koralowców, żółwi, rekinów rafowych i wielu innych gatunków.
• W Di Hamri istnieje kilka miejsc nurkowych (do 50 m głębokości) oraz możliwość nurkowań nocnych.
• Obszar rezerwatu cechuje wysoka widoczność wody — w miesiącach najlepszych widoczność sięga 15–20 m lub więcej.
• W rejonie Di Hamri można spotkać gatunki rzadkie lub interesujące: mureny, ośmiornice, skrzydlice, kraby, ryby skorpiony, barakudy.
• Ze względu na niewielki ruch turystyczny i relatywnie ograniczoną presję, ekosystemy rafowe w Di Hamri bywają mniej uszkodzone niż na wielu „popularnych” rafach świata.

Warto wiedzieć

• Rezerwat Di Hamri jest często nazywany jednym z najlepszych miejsc snorkelingowych na Sokotrze.
• Nurkowania w rezerwacie mogą sięgać do 50 m głębokości.
• Widoczność w najlepszych miesiącach bywa 15–20 m.
• Wody Sokotry łączą gatunki z różnych regionów, tworząc unikalne zespoły biologiczne.
• Rezerwat nie jest mocno zurbanizowany — ochrona opiera się głównie na lokalnej świadomości i turystyce ekologicznej.

Rafy otaczające Sokotrę oraz rezerwat morski Di Hamri/Dihamri stanowią oceaniczną enklawę o wyjątkowym bogactwie biologicznym i mieszance gatunków. Dzięki położeniu między strefami biogeograficznymi Sokotra działa jako „most” dystrybucyjny dla wielu organizmów morskich. Rezerwat Di Hamri wyróżnia się łatwym dostępem do raf z brzegu, wysoką przejrzystością wód i stosunkowo niską presją antropogeniczną — choć jego ochrona pozostaje w dużej mierze nieformalna. Dla nurków i miłośników życia podwodnego to miejsce niemal magiczne, ale też wymagające świadomego podejścia i respektowania przyrody.

Główne grupy gatunków morskich w rafach Sokotry i Di Hamri

Koralowce (Scleractinia)

• Około 253 gatunków koralowców twardych zidentyfikowano wokół Socotry — to niezwykle wysoka liczba w skali lokalnej.
• Dominują gatunki z rodzin: Acroporidae (np. Acropora), Faviidae, Poritidae, Pocilloporidae.
• Wiele z nich buduje rafy barierowe, rafy przybrzeżne i pojedyncze kolonie w osłoniętych zatokach.

Ryby rafowe

W wodach przybrzeżnych Sokotry występuje około 730 gatunków ryb, z czego znaczna część to gatunki związane z rafami koralowymi:

Ryby kolorowe i popularne wśród nurków:

• Papugoryby (Scaridae) — np. Scarus ghobban, Chlorurus sordidus
• Ryby motyle (Chaetodontidae) — np. Chaetodon auriga, Chaetodon trifascialis
• Ryby chirurgiczne (Acanthuridae) — np. Acanthurus leucosternon
• Idole morskie (Zanclidae) — np. Zanclus cornutus
• Ryby skrzydlice (Pterois) — silnie jadowite, widowiskowe

Drapieżniki rafowe:

• Barakudy (Sphyraena barracuda) — szybko pływające, często występujące w Di Hamri
• Murena olbrzymia (Gymnothorax javanicus)
• Ryby skorpiony (Scorpaenidae) — dobrze kamuflujące się, jadowite

Gatunki nocne i trudniej dostrzegalne:

• Ośmiornice (Octopus cyanea)
• Kałamarnice i mątwy
• Węgorze rafowe — np. Echidna nebulosa

Gady morskie

Cztery gatunki żółwi morskich występują regularnie w wodach Socotry, w tym:

• Żółw szylkretowy (Eretmochelys imbricata)
• Żółw zielony (Chelonia mydas)
• Karreta (Caretta caretta)
• Olive Ridley (Lepidochelys olivacea)

Są one widywane w pobliżu raf, gdzie żerują lub odpoczywają.

Bezkręgowce rafowe

Skorupiaki i mięczaki:

• Kraby rafowe — np. Carpilius convexus
• Krewetki czyszczące — np. Lysmata amboinensis
• Ślimaki nagoskrzelne — bogata gama form i barw
• Małże olbrzymie (Tridacna maxima) — często widywane w Di Hamri

Głowonogi:

• Ośmiornice — doskonale kamuflujące się, inteligentne
• Kałamarnice i sepie — aktywne głównie nocą

Echinodermaty (szkarłupnie):

• Rozgwiazdy rafowe
• Jeżowce — np. Diadema setosum o długich, czarnych igłach
• Strzykwy (holothurie) — ważne dla filtracji dna

Ryby drapieżne i większe zwierzęta

• Rekiny rafowe — np. Carcharhinus melanopterus (czarnopłetwy)
• Płaszczki — np. Taeniura meyeni (czarna płaszczka)
• Delfiny — kilka gatunków migruje w pobliżu Socotry
• Wieloryby — m.in. Physeter macrocephalus (kaszalot) i okazjonalnie Balaenoptera musculus (płetwal błękitny)

Ryby skrzydlice (Pterois) z Sokotry

• Skrzydlice są rozpoznawalne dzięki długim, wachlarzowatym płetwom piersiowym i ostrym promieniom grzbietowym, często z kontrastowym, pasiastym ubarwieniem (brązowo-białe lub czerwonawo-kremowe pasy).
• Gatunki skrzydlic na Sokotrze to m.in.:
  • Pterois volitans (skrzydlica ognista)
  • Pterois miles (skrzydlica indyjska) — bardziej typowa dla zachodniego Oceanu Indyjskiego

• Najczęściej spotykane na głębokościach 5–30 m.
• Aktywne głównie wieczorem i nocą, ale widoczne także w dzień, zwłaszcza młode osobniki.

Ekologia i funkcje

• Są drapieżnikami — polują na drobne ryby i skorupiaki, używając wachlarzowych płetw do osaczania ofiar.
• Ich obecność świadczy o stabilnym środowisku rafowym, choć w niektórych regionach świata skrzydlice uważane są za gatunki inwazyjne (np. na Karaibach); na Sokotrze są gatunkiem rodzimym.
• W ich promieniach grzbietowych znajdują się gruczoły jadowe — ukłucie jest bardzo bolesne, choć rzadko niebezpieczne dla życia.

• Skrzydlice należą do ulubionych obiektów podwodnej fotografii — przez swoje niezwykłe ubarwienie i powolne, teatralne ruchy.

Endemiczne gatunki w wodach Sokotry

W wodach wokół Sokotry występują gatunki morskie endemiczne, czyli takie, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Choć liczba endemitów morskich jest mniejsza niż lądowych, Sokotra wyróżnia się wyjątkową mozaiką biogeograficzną, a niektóre gatunki są znane wyłącznie z tego rejonu.

Przykłady morskich gatunków endemicznych Sokotry

• Pseudochromis socotraensis – drobna ryba z rodziny pseudochromisowatych
• Cirrhilabrus socotraensis – przedstawiciel wargaczowatych

• Choć mniej dobrze poznane, wśród ślimaków nagoskrzelnych, krewetek i krabów występują formy uznane za endemiczne lub potencjalnie endemiczne, np. nowe gatunki z rodziny Alpheidae (krewetki pistoletowe).
• Również niektóre gatunki szkarłupni (jeżowców i strzykw) mają ograniczony zasięg tylko do archipelagu.

• Badania wskazują, że morska malakofauna Sokotry zawiera kilkadziesiąt taksonów unikatowych dla archipelagu — szczególnie w strefach przybrzeżnych Di Hamri i Qalansiya.

Ile gatunków koralowców żyje wokół Socotry?
Około 253 gatunki koralowców twardych zostały zidentyfikowane w wodach wokół Socotry, co czyni ten obszar bardzo bogatym bioróżniczo jak na stosunkowo małą wyspę.

Czy w rezerwacie Di Hamri można nurkować nocą?
Tak — w rejonie Di Hamri udostępnia się nurkowania nocne, co pozwala obserwować inne formy życia, które wychodzą aktywnie po zmroku.

Jakie gatunki żółwi morskich występują wokół Sokotry?
W wodach Socotry notowano co najmniej cztery gatunki żółwi: karreta (Loggerhead), zielony (Green Turtle), szylkretowy (Hawksbill) oraz Olive Ridley.

Dlaczego Sokotra ma taką unikalną kombinację gatunków morskich?
Wyspa leży na styku wielu biogeograficznych stref: Morza Czerwonego, Arabii i Oceanu Indyjskiego. Prądy i migracje łączą gatunki z różnych regionów, co skutkuje mozaiką biologiczną w wodach Sokotry.

Oprac. Anna van der Kotteck dla Explore 360