Salar de Uyuni

Salar de Uyuni — najbardziej spektakularne solnisko na Ziemi

Salar de Uyuni – największe solnisko świata i jego fenomen

Poznaj Salar de Uyuni w Boliwii — genezę, klimat, atrakcje turystyczne oraz znaczenie dla wydobycia litu.

 
Salar de Uyuni w Boliwii to największa solna pustynia świata — rozciąga się na ponad 10 000 km² i znajduje się na wysokości ok. 3 650 metrów n.p.m. Jej idealna płaskość, imponująca biel oraz spektakularne efekty lustra wody przyciągają każdego roku tysiące turystów.

Geologia i geneza

Powstanie solniska

Obszar, który dziś zajmuje Salar de Uyuni, przed tysiącami lat stanowił część rozległych jezior prehistorycznych, takich jak Minchin i Tauca. Z czasem, wskutek przesuszenia klimatu i odpływu wód, jeziora stopniowo wysychały, pozostawiając za sobą grube warstwy osadów solnych i solankę.

Na powierzchni leży gruba skorupa soli (od dziesiątek centymetrów do kilku metrów), a pod nią — warstwa płynnej solanki bogatej w minerały takie jak chlorki sodu, magnezu czy litu.

Płaskość i użycie satelitarne

Unikatową cechą Salar de Uyuni jest niemal idealne wypoziomowanie terenu — różnice wysokości na przestrzeni tysięcy kilometrów nie przekraczają 1 metra. To sprawia, że solnisko bywa wykorzystywane jako naturalne “laboratorium” do kalibracji wysokościomierzy i czujników satelitarnych.

Lokalizacja i klimat

• Położenie: południowo-zachodnia Boliwia, w departamencie Potosí (częściowo także Oruro)
• Wysokość: ok. 3 650–3 660 m n.p.m.
• Powierzchnia: 10 582 km² (lub zaokrąglając — ponad 10 000 km²)
• Klimat: na tym poziomie wysokości panują warunki suche, z dużymi wahanami temperatur. W nocy bywa bardzo zimno (nawet poniżej –10 °C), a dni mogą być stosunkowo łagodne. Opady występują przede wszystkim w okresie deszczowym (ok. grudnia–marca).

Przyroda i zasoby

Flora i fauna

Sam Salar jest niemal pozbawiony roślinności, ale na wyspach, takich jak Incahuasi, rosną gigantyczne kaktusy (Echinopsis atacamensis, E. tarijensis), osiągające kilka metrów wysokości.

W okolicach solniska, zwłaszcza na terenach lagun i mokradeł, występują m.in. flamingi (chilijski, andyjski, rzadki James’a), gęsie andyjskie, lisy (culpeo), wizczaki (viscacha) i ptaki wodne.

Minerały i sól

Salar de Uyuni zawiera ogromne zasoby soli — szacuje się, że łączna ilość soli to około 10 miliardów ton, z czego wydobycie to zaledwie kilkadziesiąt tysięcy ton rocznie.

Bardzo istotne są także zasoby litu. Solanka pod powierzchnią zawiera chlorki litu, magnezu i potasu, co czyni obszar częścią tak zwanego "trójkąta litowego". W skali globalnej Boliwia ma dzięki temu znaczenie strategiczne w kontekście przemysłu baterii.

Eksploatacja litu bywa kontrowersyjna — istnieją wyzwania związane z ochroną środowiska, interesem lokalnych społeczności i technologiami wydobycia.

Atrakcje i zwiedzanie

Kiedy jechać?

• Okres deszczowy (grudzień – marzec): cienka warstwa wody tworzy efekt lustra, który zdobi zdjęcia – chmury i niebo odbijają się idealnie w tafli solnej. Jednak niektóre fragmenty stają się trudno przejezdne.
• Okres suchy (kwiecień – listopad): solnisko wyschnięte, miękka, biała skorupa soli; pełna dostępność tras i możliwość zwiedzania wysp typu Incahuasi. Główne atrakcje

• Wyspa Incahuasi (Isla del Pescado): wyspa na środku solniska, porośnięta kaktusami, z panoramą solnego krajobrazu.
• Cmentarz pociągów (Cementerio de Trenes): opuszczone lokomotywy w pobliżu miasta Uyuni — popularne miejsce fotograficzne.
• Wioska Colchani: tu często organizuje się warsztaty rzemiosła solnego, sklepy z pamiątkami oraz lokalne pokazy produkcji soli.
• Hotel z soli: na obrzeżach solniska działa hotel, którego konstrukcje—mury, meble—są wykonane z bloków soli.
• Trasy 4×4, laguny i formacje geotermalne: często w ramach wycieczek kilkudniowych odwiedza się obszary przy granicy z Chile, z kolorowymi lagunami, gejzerami i źródłami termalnymi.

Salar de Uyuni to nie tylko największa solna pustynia świata, ale także fenomen geologiczny, klimatyczny i ekonomiczny. Dzięki swojej wyjątkowej płaskości i rozległości służy jako punkt kalibracyjny dla satelitów. Szczególne wrażenie robi efekt lustra wody w sezonie deszczowym. To miejsce stanowi wyzwanie dla turystów i naukowców, ale także szansę dla regionu poprzez odpowiedzialny rozwój turystyki i eksploatacji zasobów mineralnych.

Warto wiedzieć

• Południowa część Salar de Uyuni jest częścią Altiplano — wysokiej płyty andyjskiej.
• W warunkach idealnych solnisko bywa widoczne z przestrzeni kosmicznej.
• Produkcja soli na obszarze to zaledwie kilkadziesiąt tysięcy ton rocznie.
• W miesiącach deszczowych warstwa wody bywa bardzo cienka — przy dłuższych opadach niektóre obszary przestają być przejezdne.

Pytania i odpowiedzi

 Czy można zwiedzić Salar de Uyuni samodzielnie, bez wycieczki z przewodnikiem?
Technicznie tak — nie ma punktów wejścia czy bram pilnujących wejścia. Jednak część tras jest trudna, a orientacja w terenie bez doświadczenia 4×4 może być ryzykowna. Dlatego rekomenduje się wycieczki z lokalnymi przewodnikami.

 Czy efekt lustra pojawia się przez cały rok?

Nie. Efekt lustra występuje podczas sezonu deszczowego (zazwyczaj grudzień–marzec), gdy cienka warstwa wody pokrywa solnisko. Poza tym okresem teren jest suchy, i efekt odbicia nie jest możliwy.

Czy w Salar de Uyuni żyją jakieś zwierzęta?
Bezpośrednio na solnisku fauna jest ograniczona. Jednak na jego obrzeżach oraz w pobliskich lagunach występują m.in. flamingi, gęsi andyjskie czy lisy culpeo. Jak wygląda infrastruktura noclegowa na solnisku?
Są hotele z bloków soli, proste schroniska w trasach turystycznych oraz wioski przy brzegu, które oferują zakwaterowanie bliżej „lądowej” części regionu.

 Jak wpływa turystyka i wydobycie litu na środowisko Salar de Uyuni?
Turystyka generuje presję na czystość, zużycie wody, odpady, a nieodpowiednia eksploatacja litu może zaburzyć ekosystem wodny i hydrogeologię regionu. Kluczowe jest wdrażanie zrównoważonych metod.

Mieszkańcy Salar de Uyuni — kim są?

Miasta i osady przy solnisku

Główne miasto przy solnisku to Uyuni, stolica prowincji Antonio Quijarro w departamencie Potosí. W 2012 roku liczyło ok. 29 672 mieszkańców — to dane z ostatniego oficjalnego spisu.
Inną ważną osadą jest Colchani, położona ok. 20 km od Uyuni, u brzegu solniska. To niewielka miejscowość, licząca ~580 mieszkańców w 145 rodzinach.
Colchani bywa nazywane „bramą do salar”, bo stąd często zaczynają się wyprawy na solnisko.

Między społecznościami wokół Salar de Uyuni istnieje sieć osad, często o charakterze rolniczo‑pasterskim, zamieszkiwanych przez ludność andyjską. Wiele z nich tworzy tradycyjne wspólnoty tubylcze (indígenas).

Pochodzenie etniczne, język, kultura

Ludność tego regionu należy głównie do grup Aymara i Quechua — ich języki, zwyczaje i wierzenia silnie przenikają codzienne życie.
W kontekście społeczności, jedna z kluczowych struktur to Marka Tahua — zrzeszenie 13 wspólnot, które uznają się za tradycyjnych opiekunów i strażników solniska. Obawiają się one wpływu wydobycia litu na wodę i środowisko.
W dokumentach i relacjach lokalnych mieszkańcy opisują związek duchowy i kulturowy z solniskiem — jest ono częścią ich tożsamości, mitologii i rytuałów.

Gospodarka, styl życia i wyzwania

Zajęcia gospodarcze

• Przetwórstwo soli — mieszkańcy Colchani prowadzą spółdzielnię przetwarzającą sól z solniska. Rocznie wydobywają i przetwarzają ok. 25 000 ton soli.
• Turystyka — wiele osób związanych z Uyuni i okolicami angażuje się w branżę turystyczną jako przewodnicy, obsługa noclegów, handel pamiątkami. Miasto Uyuni bywa określane jako brama dla turystów odwiedzających salar.
• Rolnictwo i hodowla — choć warunki są surowe (wysokość, ograniczony dostęp do wody), niektóre rodziny uprawiają proste rośliny lub hodują lamy i alpaki.

Oprac. Anna van der Kotteck