Ósmy cud świata Milford Sound

Milford Sound Piopiotahi — fiord pełen geograficznych i przyrodniczych cudów

Ósmy cud świata Milford Sound

Milford Sound, znany też pod nazwą Piopiotahi, to nie typowy „sound”, lecz fiord — głęboki, wąski wcięcie morsko-lądowe — położony w Parku Narodowym Fiordland, na Południowej Wyspie Nowej Zelandii.
Dzięki dramatycznej rzeźbie terenu, intensywnym deszczom i bogactwu ekosystemów jest jednym z najbardziej spektakularnych i badanych miejsc w kraju.

Poniżej przyjrzymy się jego geografii, procesom formacyjnym, klimatycznej kondycji oraz fascynującej faunie i florze.

Geografia i geneza fiordu

• Fiord Milford Sound sięga ok. 16 km w głąb lądu od brzegu Morza Tasmana do zagłębień w Parku Fiordland.
• W najgłębszych miejscach osiąga głębokość rzędu ~ 291 m (niektóre źródła podają wartości nawet do ~ 300–350 m).
• Klify fiordu wznoszą się stromo po obu stronach, często powyżej 1 200 m wysokości od lustra wody.
• Fiord otoczony jest pasmami górskimi Darran (na północnej stronie) oraz Wick Mountains i innymi łańcuchami mniejszego znaczenia.
• Ciekawostka: nazwę „Milford Sound / Piopiotahi” nadał system podwójny, uwzględniający nazwę maoryską i europejską po podpisaniu umów między plemieniem Ngāi Tahu a państwem nowozelandzkim.

Procesy formacyjne

Milford Sound jest rezultatem działania lodowców, które w czasie zlodowaceń schodziły w dół dolin, rzeźbiąc głębokie i V‑kształtne uskoki, które po ustąpieniu lodu zostały zalane przez wodę morską.

• W erozji brały udział zarówno lodowce, jak i woda spływająca, rzeki i osuwiska skalne, co pogłębiło dolinę.
• Po ustąpieniu lądolodu poziom mórz wzrósł i zatopił dolinę, tworząc fiord.

Klimat i hydrologia

• Obszar wokół Milford Sound cechuje się bardzo wysoką sumą opadów — średnio 6 000–7 000 mm rocznie (dla porównania: to znacznie więcej niż w wielu deszczowych regionach świata).
• Deszcze zdarzają się niemal przez większość roku, często w intensywnych krótkotrwałych formach.
• Klimat jest umiarkowany, ze stosunkowo łagodnymi temperaturami, ale zmienność warunków jest duża (silne wiatry, mgły).
• Tak silne opady powodują powstawanie wielu tymczasowych wodospadów — po deszczu woda spływa po skalistych ścianach fiordu, tworząc spektakularne kaskady. Woda powierzchniowa i warstwy w fiordzie

• Ciekawy fenomen: nad powierzchnią wody tworzy się cienka warstwa wody słodkiej zmieszanej z substancjami organicznymi (takimi jak taniny wywleczone z lasów), co sprawia, że światło słoneczne penetruje mniej i niższe partie fiordu są mniej naświetlone
• Dzięki temu zjawisku organizmy głębinowe, takie jak czarne korale (black coral), mogą występować stosunkowo płytko — bliżej powierzchni niż zwykle by się spodziewano.

Przyroda Milford Sound

Flora

• Wokół fiordu rosną lasy deszczowe typu temperate rainforest (las deszczowy umiarkowany), sięgające często niemal do samych skał.
• Ze względu na stałe wilgotne warunki roślinność stwarza bujny, zielony kontekst dla skal i wód.
• Często można zaobserwować zmiany w szacie roślinnej w miejscach osuwisk, gdzie drzewa zostały oderwane i opadły w dół — regrowth (odrosty) potrafią być wyraźne wizualnie.

Fauna i życie morskie

• Woda fiordu zamieszkują foki nowozelandzkie (New Zealand fur seals).
• Delfiny — między innymi bottlenose dolphins — pojawiają się stosunkowo często.
• W ostatnich latach większa liczba obserwacji dotyczy również wielorybów — humbaki, osobniki powracające do obszaru fiordów.
• Pingwiny: fiord jest ważnym obszarem lęgowym Fiordland crested penguin — rzadszego gatunku pingwina występującego w tej części Nowej Zelandii.
• Ptaki morskie i ptaki przylądkowe również korzystają ze ścian fiordu i pobliskich lasów jako miejsc gniazdowania i żerowania.
• Jak wspomniano: dzięki warstwie słodkowodnej i zmniejszonemu oświetleniu, głębiny fiordu umożliwiają występowanie organizmów zwykle głęboko żyjących bliżej powierzchni — stąd wspomniane black corals mogą być obserwowane w stosunkowo płytkich warstwach.
•  

Nazwa i legenda Milford Sound

• Nazwa Piopiotahi w języku maoryskim oznacza „jednego piopio” — piopio to ptak, już wymarły, którego jeden osobnik miał według legendy przybyć nad fiord w żałobie po śmierci demigoda Māui.
• Europejska nazwa „Milford” nadana została przez brytyjskiego żeglarza Johna Grono w 1823 r., nawiązując do Milford Haven w Walii.
• Fiordland i Milford Sound / Piopiotahi stanowią część obszaru UNESCO Te Wahipounamu (South West New Zealand World Heritage) od 1990 r. Zagrożenia geologiczne: osuwiska, tsunami wewnętrzne

• Ze względu na bardzo strome ściany fiordu, istnieje ryzyko osuwisk skalnych i drzewnych, zwłaszcza po intensywnych opadach lub w wyniku ruchów tektonicznych
• W badaniach oszacowano, że gdyby wielki osuwisko spadło w wodę, mogłoby wygenerować lokalne tsunami (falę wewnątrzfiordową), która przy dużym natężeniu ruchu turystycznego mogłaby stanowić ryzyko dla ludzi.
• Niektóre osuwiska w przeszłości już miały miejsce — osady geologiczne w osadach fiordowych wskazują na liczne takie zdarzenia w skali tysięcy lat.

„Fałszywe wodospady”

• Gdy intensywnie pada, woda spływa niemal ze wszystkich szczelin skalnych, tworząc setki tymczasowych wodospadów — niektóre z nich są spektakularne, ale zanikają w ciągu dni.
• Część tych wodospadów może nigdy nie dotrzeć do lustra wody — para wodna i rozproszenie sprawiają, że niektórzy spadające z dużych wysokości opadają jako mgła.
• Rekordy turystyczne i kulturowe
• Milford Sound bywa określany mianem „ósmego cudu świata”
• To jeden z najczęściej odwiedzanych fiordów Nowej Zelandii, choć jego dostępność drogowa (jedyne dojście drogą wśród fiordów regionu) czyni go wyjątkowym.

Milford Sound / Piopiotahi to jeden z najbardziej spektakularnych przykładów fiordu — głęboki, wąski, z dramatycznymi klifami, powstały wskutek działalności lodowców. Jego klimat — obfite opady — nadaje mu wyjątkowy charakter: setki wodospadów, wilgotne lasy i unikalne warunki wodne. Flora i fauna regionu — od lasów deszczowych po organizmy głębinowe — ukazują złożoność i delikatność tego ekosystemu. Jednocześnie, ze względu na położenie i topografię, fiord jest narażony na geologiczne zjawiska, które mogą stanowić ryzyko. Dla miłośnika przyrody i geografii Milford Sound to miejsce, które trzeba zobaczyć, lecz również traktować z respektem.

Dlaczego Milford Sound to fiord?
„Sound” to nazwa historyczna — rzeczywiście jest to glacialnie wycięta dolina wypełniona wodą morską, czyli fiord, a nie typowy szeroki kanał morski.

Jak wysoka jest suma opadów w tym rejonie?
Średnia roczna suma opadów oscyluje między 6 000 a 7 000 mm, co sprawia, że to jedno z najbardziej deszczowych miejsc Nowej Zelandii.

Czy woda fiordu pozwala na życie organizmów głębinowych blisko powierzchni?
Tak — cienka warstwa wody słodkiej z taninami ogranicza penetrację światła, co pozwala black corals i innym organizmom typowym dla głębin występować relatywnie blisko powierzchni.

Jakie zwierzęta najczęściej spotyka się w Milford Sound?
Foki nowozelandzkie, delfiny butlonose, sporadycznie wieloryby oraz pingwin Fiordland — to jeden z ważnych obszarów ich obecności.

Oprac Anna van der Kotteck