Kiedy myślimy o dzikiej przyrodzie Azji Południowo-Wschodniej, przed oczami stają nam zazwyczaj tygrysy bengalskie przemykające przez dżunglę czy potężne słonie indyjskie. Jednak Wietnam i Kambodża kryją w swoich szmaragdowych gęstwinach i na podmokłych polach ryżowych gatunki znacznie bardziej unikalne, tajemnicze, a czasem wręcz… bajkowe. Od mitycznego „azjatyckiego jednorożca”, którego widziała garstka ludzi na świecie, po najmniejszego parzystokopytnego ssaka, który niespodziewanie stał się gwiazdą internetu. Zapraszamy w podróż śladami najciekawszych mieszkańców Indochin.
Wietnam to kraj o niezwykłej, wertykalnej bioróżnorodności. Rozciągający się południkowo na kształt litery "S", oferuje podróżnikom pełen wachlarz ekosystemów: od chłodnych, zamglonych gór na północy przy granicy z Chinami, przez gęste lasy tropikalne Gór Annamskich, aż po wilgotną, duszną i tętniącą życiem Deltę Mekongu na południu. To właśnie w tych miejscach, często ukryte przed wzrokiem masowej turystyki, żyją zwierzęta, które stanowią o przyrodniczym bogactwie tego regionu. Wiele z nich to endemity – gatunki, których nie spotkacie nigdzie indziej na Ziemi, nawet w krajach takich jak Malezja.
Jeśli planujesz wakacje w Wietnamie, bądź innym kraju Indochin, warto wiedzieć, kogo możesz spotkać na szlaku. Oto cztery niezwykłe gatunki, które definiują faunę tego regionu:
1. Saola – "Azjatycki Jednorożec", który istnieje naprawdę
Zaczynamy od prawdziwej sensacji w świecie nauki, która udowadnia, że nasza planeta wciąż ma przed nami tajemnice.
Czy wiesz, że jedno z największych odkryć zoologicznych XX wieku miało miejsce właśnie w Wietnamie? W maju 1992 roku, w niedostępnych, deszczowych rejonach Parku Narodowego Vu Quang (na pograniczu Wietnamu i Laosu), naukowcy natrafili na ślad stworzenia, o którego istnieniu zachodni świat nie miał pojęcia.
Saola (Pseudoryx nghetinhensis) to zwierzę tak rzadkie i płochliwe, że zyskało przydomek „azjatyckiego jednorożca”. Choć w rzeczywistości ten ssak posiada dwa rogi, a nie jeden, nazwa ta idealnie oddaje jego mityczny wręcz status oraz trudność w jego odnalezieniu. Spotkanie go w naturalnym środowisku graniczy z cudem – szacuje się, że na wolności żyje zaledwie kilkadziesiąt osobników. Co ciekawe, żaden biolog nigdy nie widział go na żywo w dzikiej dżungli w momencie odkrycia.
Dlaczego ten ssak jest tak niezwykły?
Wygląd: Przypomina antylopę, ale badania genetyczne wykazały, że bliżej mu do dzikiego bydła. Ma charakterystyczne, długie, proste i ostro zakończone rogi, których długość może osiągać nawet 50 cm, oraz białe znaczenia na pysku.
Status: To gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem (CR) wpisany na The IUCN Red List of Threatened Species. Jest obecnie symbolem ochrony przyrody w całym regionie Azji Południowo Wschodniej.
Charakter: Miejscowi nazywają to zwierzę „uprzejmym”, ponieważ porusza się po lesie niezwykle cicho i ostrożnie.
Dla świadomego podróżnika sama wiedza o tym, że gdzieś w gęstwinie Gór Annamskich przemyka ten tajemniczy ssak, dodaje trekkingom niesamowitego dreszczyku emocji.
2. Bawół Wodny – Żywy symbol wietnamskiej wsi
Jeśli „jednorożec” jest duchem wietnamskiej dżungli, to bawół wodny (Bubalus bubalis) jest jej sercem i kręgosłupem, zwłaszcza na terenach rolniczych. Podróżując przez Wietnam, z pewnością wielokrotnie zobaczysz te potężne zwierzęta zanurzone po szyję w błocie.
W kulturze wietnamskiej bawół to synonim siły. Zanim nastała era maszyn, to właśnie bawoły umożliwiały uprawy ryżu, ciągnąc pługi przez ciężkie błoto. Masa ciała dorosłego osobnika jest imponująca – zazwyczaj wynosi 300-550 kg, a może przekraczać nawet tonę, co czyni go niezastąpionym pomocnikiem człowieka.
Ciekawostki o bawołach:
Miłość do wody: Jak sama nazwa wskazuje, zwierzęta te uwielbiają wodę. Bawoły mają bardzo mało gruczołów potowych. Kąpiele błotne są dla nich kwestią przetrwania – błoto działa jak chłodziwo.
Legenda: W Hanoi krąży legenda o Złotym Bawole, który stworzył Jezioro Zachodnie.
Natura: W przeciwieństwie do łagodnych bawołów domowych, dzikie bawoły w naturze są bardzo niebezpieczne i rzadko widywane.
3. Langur – Kolorowy akrobata w koronach drzew
Wietnam to prawdziwy raj dla miłośników naczelnych. Langury są bez wątpienia najpiękniejszymi małpami, jakie można tu spotkać. W przeciwieństwie do makaków langury żyją w wyższych partiach lasu i żywią się głównie liśćmi.
Szczególną uwagę warto zwrócić na langura wspaniałego (naukowo nazywanego Red-shanked douc). Przez wielu ekspertów uznawany jest za najpiękniejszą małpę świata. Ma pomarańczową „koszulę” i bordowe „getry” na nogach.
Gdzie szukać tych "arystokratów"?
Półwysep Son Tra (Da Nang): To jedno z najlepszych miejsc, by podziwiać langury wspaniałe. Żyją tam w stabilnej populacji.
Wyspa Cat Ba (w rejonie zatoki Ha Long): Tutaj występuje rzadki langur chato głowy. Ich widok na wapiennych klifach to gratka dla każdego fotografa. Ochrona tych zwierząt jest priorytetem władz parku.
4. Kanczyl – "Myszo jeleń", który podbił internet
Na koniec zostawiliśmy prawdziwą gwiazdę. W sieci znany jest jako myszo jeleń, ale nauka ma dla niego inną nazwę. Zgodnie z tym, co podaje Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata, oficjalna nazwa tego zwierzęcia to kanczyl. Właśnie to zwierze w ostatnich latach zyskało w internecie status kultowej postaci.
Kanczyl to fascynujące stworzenie. W Wietnamie występuje unikalny kanczyl srebrnogrzbiety (Tragulus versicolor). Jego historia jest niezwykła. Po raz pierwszy opisał go w 1910 roku brytyjski zoolog Oldfield Thomas. Przez lata nie wiadomo było, czy gatunek ten przetrwał wojny i kłusownictwo. Przez niemal 30 lat był uznawany za gatunek wymarły. Dopiero w 2019 roku, dzięki nagraniom z fotopułapek, naukowcy potwierdzili, że kanczyl srebrnogrzbiety nadal zamieszkuje wietnamskie lasy.
Zwierzę to wygląda jak efekt szalonego eksperymentu genetycznego – hybryda: trochę mysz, trochę jeleń.
Wymiary: Kanczyl to najmniejszy ssak kopytny na świecie. Długość ciała wynosi zaledwie 40–50 cm, a wysokość w kłębie to około 20-30 cm. Masa ciała dorosłego osobnika rzadko przekracza 2-4 kg.
Budowa: Ma drobne ciało, pyszczek gryzonia i chudziutkie nóżki. Jego sierść jest gładka. Kanczyl srebrnogrzbiety wyróżnia się szarym futrem na grzbiecie, podczas gdy jego brzuch i pachwiny są jaśniejsze.
Cechy szczególne: Samce nie posiadają poroża – to jeleń bez rogów! Zamiast tego mają wystające kły, co sprawia, że wygląd tego zwierzęcia jest jeszcze bardziej intrygujący. Charakterystyczne są też białe pasy na szyi – zazwyczaj kanczyl ma jeden lub dwa, a podgardle zdobi wyraźny biały pasek biegnący od podbródka.
Kanczyl filipiński a kanczyl srebrnogrzbiety – poznaj różnice
Wielu turystów myli gatunki. Popularny w internecie kanczyl filipiński (Tragulus nigricans) to kuzyn naszego wietnamskiego bohatera, ale występuje – jak nazwa wskazuje – na Filipinach. W Wietnamie króluje kanczyl srebrnogrzbiety (łac. Tragulus versicolor) oraz kanczyl mniejszy.
Każdy kanczyl z rodzaju Tragulus (ang. mouse-deer) to żywa skamielina. Kanczyl srebrnogrzbiety, podobnie jak kanczyl filipiński, prowadzi skryty tryb życia. Kanczyl jest zwierzęciem, które w przeciwieństwie do wielu innych ssaków kopytnych, w razie zagrożenia zastyga w bezruchu (ucieka dopiero w ostateczności). Można go zaobserwować głównie nocą.
Ochrona i występowanie
Obecnie kanczyl srebrnogrzbiety znajduje się na czerwonej liście IUCN. Ochrona tego gatunku jest trudna. Choć kanczyl jest mały, dla ekosystemu jest wielki.
Jeśli chcecie zobaczyć jego kuzyna – kanczyla jawajskiego – nie musicie lecieć do Azji. Żyją one w wielu ogrodach zoologicznych, m.in. w Warszawskim ZOO. Jednak zobaczyć dzikiego kanczyla srebrnogrzbietego w naturze Wietnamu? To marzenie każdego przyrodnika.
Gdzie szukać dzikiej przyrody w Wietnamie?
Indochiny zachwycają, ale to fauna nadaje im duszę. Od rzadkiej Saoli, przez bawoły, po kanczyla, który udowadnia, że „małe jest piękne”. Podczas wyprawy do Wietnamu, warto odwiedzić parki narodowe, gdzie te zwierzęta wciąż żyją dziko:
Park Narodowy Cat Tien – idealny, by spróbować wypatrzeć, jak przemyka kanczyl lub żeruje gaur.
Park Narodowy Cuc Phuong – tu żyją uratowane langury.
Wyspa Cat Ba – królestwo langurów na klifach.
Chcesz spróbować swoich sił w tropieniu zwierząt Indochin? Sprawdź nasze aktualne wycieczki objazdowe po tym regionie Azji.
