Cuzco – Miasto Inków, serce południowego Peru

Pytanie: Czym jest Cuzco i dlaczego uznaje się je za jedno z najstarszych miast Ameryki Południowej?

Cuzco, historyczna stolica Imperium Inków, położone jest w południowo-centralnym Peru. To jedno z najstarszych nieprzerwanie zamieszkiwanych miast na półkuli zachodniej. Dawniej centrum potężnego państwa Inków, dziś zachowuje wiele ze swojej oryginalnej kamiennej architektury, która przetrwała w fundamentach i niższych kondygnacjach kolonialnych budynków hiszpańskich. W 1983 roku Cuzco zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Miasto wznosi się w Andach na wysokości 3 400 m n.p.m., na zachodnim krańcu doliny Huatanay, rozciągającej się na 30 km aż po Huambutio. Otoczone przez rzeki Huatanay, Huancaro i Chunchullmayo, będące dopływami Vilcanoty. Klimat jest suchy, mrozy rzadkie, nawet w najzimniejszych miesiącach (czerwiec–lipiec). Pora deszczowa trwa od listopada do lutego.

Inkaska precyzja i monumentalność

Pytanie: Jak rozwijało się Cuzco w czasach Imperium Inków i co wyróżnia jego architekturę?

Cuzco (nazwa pochodzi z keczua i oznacza „pępek świata” lub „centrum”) powstało w XI lub XII wieku. Było stolicą Tahuantinsuyo – „Czterech Części Świata” – czyli imperium, które pod koniec XV wieku rozciągało się od północnego Ekwadoru aż po środkowe Chile, sięgając także terenów dzisiejszej Boliwii i Argentyny. W czasach hiszpańskiej konkwisty liczba ludności imperium mogła przekraczać 12 milionów.

Samo miasto liczyło dziesiątki tysięcy mieszkańców, nawet do 200 000. Dziś nadal można podziwiać mury zbudowane bez zaprawy – kamienie o nieregularnych kształtach są tak dokładnie dopasowane, że nie sposób włożyć między nie nawet ostrza żyletki. Najsłynniejszy przykład to Kamień Dwunastu Kątów. Ulice miasta są wąskie i często schodkowe – typowe dla urbanistyki Inków.

Podboje, trzęsienia ziemi i barokowe odrodzenie

Pytanie: Jakie wydarzenia historyczne miały największy wpływ na losy Cuzco po konkwistadorach?

W listopadzie 1533 roku siły konkwistadora Francisco Pizarro zdobyły Cuzco i splądrowały miasto. W marcu 1534 roku założono tu urząd miejski w imieniu cesarza Karola V. Wkrótce jednak Pizarro przeniósł stolicę na wybrzeże do Limy, co spowodowało spadek znaczenia Cuzco. Kataklizmem było trzęsienie ziemi z 1650 roku, które zniszczyło większość zabudowy. Odbudowa dała początek barokowi cuzqueńskiemu – wyjątkowej formie sztuki kolonialnej, łączącej wpływy europejskie z andyjską tradycją. W maju 1950 roku kolejne silne trzęsienie uszkodziło wszystkie kościoły i prawie 90% domów.

Świątynie z kamienia i złota

Pytanie: Co wiemy o Koricancha i jaką rolę odgrywała w religii Inków?

Najważniejszym przykładem przenikania dwóch kultur jest kościół Santo Domingo, zbudowany na murach Koricancha – Świątyni Słońca. Sama nazwa oznacza „Złoty Ogród”. W czasach Inków ściany świątyni pokrywały złote i srebrne płyty, dach pokryto złotą „słomą”, a w ogrodach rosły figurki kukurydzy z litego złota. Znajdowały się tam także złote posągi lam, owiec, owadów i kwiatów. Koricancha była centrum astronomii i kalendarza Inków, poświęconym bogu słońca Inti oraz Viracocha – stwórcy wszystkiego. Hiszpanie przetopili skarby na sztaby i wysłali je do Europy.

Zabytki kolonialne i inkaskie

Pytanie: Jakie najważniejsze budowle kolonialne i inkaskie można podziwiać w Cuzco?

Inne ważne budowle to:
- Katedra w Cuzco, wzniesiona na miejscu pałacu Viracochy – konsekrowana w 1654 roku,
- Kościół La Compañía, na fundamentach Świątyni Węży (Amarucancha),
- Kościół i klasztor La Merced, najstarszy chrześcijański kościół w Cuzco (zał. 1534),
- Klasztor Santa Catalina, który zastąpił Dom Dziewic Słońca (Acllahuasi),
- Dom historyka Garcilaso de la Vega, pół-Inka, pół-Hiszpana.

Sacsahuamán – twierdza tytanów

Pytanie: Czym jest twierdza Sacsahuamán i dlaczego uchodzi za cud inżynieryjny?

Na wzgórzu nad miastem znajduje się monumentalna twierdza Sacsahuamán, stanowiąca „głowę pumy” – zgodnie z mitem, że miasto miało kształt tego świętego zwierzęcia. Jej zygzakowate mury mają trzy poziomy, zbudowane z ogromnych bloków skalnych o wadze do 300 ton i wysokości do 8,2 metra. Twierdza była wznoszona przez 80 lat, przy użyciu 20 000 robotników. Dokładne metody transportu i budowy pozostają zagadką.

Naprzeciwko twierdzy znajduje się tzw. Tron Inki – skalna platforma z wyciętymi siedziskami dla arystokracji. W pobliżu leżą też inne stanowiska: Tambomachay (kąpielisko), amfiteatr Kenko, oraz forteca Puca Pucara.

Kultura, rzemiosło i współczesność

Pytanie: Jakie formy działalności i przemysłu są dziś typowe dla regionu Cuzco?

W okolicach Cuzco uprawia się ziemniaki i zboża, hoduje lamy i alpaki. Rzemiosło obejmuje produkcję tekstyliów, dywanów, biżuterii, wyrobów z metali szlachetnych i lokalnego piwa. Ludność to głównie Indianie i Metysi.

Cuzco to również punkt wypadowy do Machu Picchu – można tam dotrzeć koleją lub helikopterem. Sieć dróg łączy miasto z Pisakiem (ruiny i targ), Ollantaytambo (forteca na tarasach), Urubambą (letnia rezydencja Inków) i Chinchero.

Inti Raymi – Święto Słońca

Pytanie: Na czym polega święto Inti Raymi i co symbolizuje dla mieszkańców Cuzco?

Każdego roku, 24 czerwca, Cuzco organizuje Inti Raymi, czyli Święto Słońca – wielką inscenizację inkaskiego rytuału przesilenia, w której uczestniczą tysiące mieszkańców i turystów. To duchowa uczta, łącząca historię, sztukę i tradycję.