1. Co to jest Grenlandia i gdzie się znajduje?
Grenlandia (Kalaallit Nunaat) to największa wyspa na świecie, położona na północnym Atlantyku. Należy do Królestwa Danii, ale posiada własny rząd lokalny odpowiedzialny za większość spraw wewnętrznych.
2. Czy Grenlandia to państwo niezależne?
Formalnie Grenlandia pozostaje częścią Danii jako autonomiczna jednostka. Od 2009 roku posiada rozszerzone prawa samostanowienia, zarządza niemal wszystkimi sprawami wewnętrznymi z wyjątkiem obronności i polityki zagranicznej.
3. Jaka jest stolica Grenlandii?
Stolicą Grenlandii jest Nuuk (dawniej Godthåb), największe miasto wyspy i centrum polityczne oraz kulturalne.
4. Czym różni się klimat Grenlandii od innych regionów?
Klimat Grenlandii jest arktyczny – zimy są bardzo surowe, a lato krótkie i chłodne. W południowo-zachodniej części występuje wpływ Prądu Zatokowego, co nieco łagodzi warunki klimatyczne. Występują silne wiatry i gwałtowne zmiany pogody.
5. Geografia fizyczna i lądolód Grenlandii
Większość powierzchni Grenlandii pokrywa lądolód, drugi co do wielkości na świecie po Antarktydzie. Jego grubość przekracza 3 000 metrów. Lądolód stale się przemieszcza, zasilając lodowce przybrzeżne. Góry sięgają do 3 700 metrów (Gunnbjørn).
6. Flora i fauna
Roślinność Grenlandii to głównie tundra z trawami, mchem, porostami i karłowatymi drzewami na południu. Zwierzęta lądowe to m.in. niedźwiedzie polarne, woły piżmowe, renifery, lisy arktyczne i zające. Morza zamieszkują foki, wieloryby, dorsze i halibuty.
7. Ludność i języki Grenlandii
Około 90% mieszkańców Grenlandii to Inuici (Kalaallit, Inugguit, Iit), a reszta to głównie Duńczycy. Językiem urzędowym jest grenlandzki (dialekt Kalaallisut), a także duński. Mniejszości używają też inuktunu i tunumiitu.
8. Religia, edukacja i system społeczny
Religią dominującą jest luteranizm, ale istnieją też inne formy chrześcijaństwa oraz elementy wierzeń tradycyjnych. Szkolnictwo podstawowe jest obowiązkowe i bezpłatne. Istnieje lokalny uniwersytet – Ilisimatusarfik. Opieka zdrowotna i system socjalny są finansowane głównie przez Danię.
9. Gospodarka: rybołówstwo, zasoby naturalne, turystyka
Podstawą gospodarki jest rybołówstwo (halibut, krewetki). Trwa także rozwój turystyki i wydobycia surowców: złota, uranu, rzadkich minerałów. Pogarszające się warunki klimatyczne umożliwiają eksploatację złóż, ale wzbudzają kontrowersje ekologiczne.
10. Infrastruktura, transport i komunikacja
Drogi istnieją głównie w obrębie miast. Transport odbywa się głównie drogą lotniczą i morską. Telekomunikacja cyfrowa jest rozwinięta, istnieje także sieć wojskowa NATO. Użycie Internetu i telefonów rośnie.
11. System polityczny i autonomia
Od 1979 r. Grenlandia posiada autonomię. Parlament Inatsisartut wybiera premiera. Grenlandczycy mają także dwóch przedstawicieli w parlamencie Danii. Od 2009 r. Grenlandia ma jeszcze większe uprawnienia w zakresie gospodarki, edukacji, prawa i surowców naturalnych.
12. Historia Grenlandii od czasów Inuitów do XXI wieku
Pierwsi Inuici przybyli z Ameryki Północnej ok. 2500 r. p.n.e. Wiking Erik Rudawy założył osady w 986 r. n.e. Duńska kolonizacja rozpoczęła się w 1721 roku. W XX wieku Grenlandia uzyskała autonomię wewnętrzną i zaczęła dążyć do niepodległości.
13. Kultura Grenlandii: sztuka, tradycje i media
Wciąż żywe są tradycje inuickie, takie jak rzeźby z mydłowca, taniec z bębnem czy budowa kajaków. W Nuuk znajduje się Katuaq – centrum kultury. Popularne są sporty zimowe i piłka nożna. KNR emituje programy w grenlandzkim i duńskim.
