Historia mangi: Jak powstały japońskie komiksy i zdobyły świat

Fascynująca historia mangi – od drzeworytów ukiyo-e i dzieł Hokusaia po Astro Boya, Dragon Balla i globalny sukces anime. Jak japońskie komiksy podbiły świat!

  historia mangi

  co to jest manga

  manga japońska

  początki mangi

  Osamu Tezuka manga

  anime i manga

  gatunki mangi

  manga a popkultura

  manga na świecie

  Astro Boy

  Dragon Ball historia

Co to jest manga i skąd pochodzi?

Historia mangi to historia japońskiej sztuki i jej przedstawiania kultury Japonii. Zrozumienie mangi i jej przeszłości pomoże ci lepiej pojąć japońskie społeczeństwo i sposób, w jaki postrzega samo siebie (co jest ważne, jeśli planujesz przeprowadzkę do Japonii!).
Przedstawiamy etapy, które doprowadziły do powstania współczesnej japońskiej formy sztuki. Od ukiyo-e po Dragon Balla – oto historia japońskiej mangi.

1. Kiedy zaczęła się manga?

Kto stworzył pierwszą nowoczesną mangę?

 Jakie są główne gatunki mangi?

Jeśli zadajesz sobie pytanie: „jak stara jest manga?”, trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Niektórzy twierdzą, że manga zaczęła się dopiero w latach 50. XX wieku. Jednak wielu historyków uważa, że jej korzenie sięgają głęboko w dzieje Japonii.
Aby to dobrze zrozumieć, musimy cofnąć się do początków japońskiego opowiadania historii obrazem.

2. Ukiyo-e: Początki japońskiej mangi

Ukiyo-e (浮世絵), czyli „obrazy przemijającego świata”, pojawiły się w okresie Edo (1603–1868). Te drzeworyty przedstawiały miasta i miasteczka, ukazując piękno, naturę i codzienne życie. Często korzystano z perspektywy z lotu ptaka, by ukazać szczegóły z życia zwykłych ludzi i miejsc. To był początek popularnego wizualnego opowiadania historii.

3. Manga Hokusaia: Najwcześniejszy japoński komiks

To słynny artysta Katsushika Hokusai spopularyzował termin „manga”. Uczynił to na początku XIX wieku w serii książek „Hokusai Manga”.
Seria ta zawierała aż 4000 ilustracji, stała się bestsellerem i służyła jako źródło inspiracji dla innych artystów. U Hokusaia słowo „manga” oznaczało raczej zbiór różnorodnych szkiców niż spójną narrację.

4. Narodziny nowoczesnych japońskich komiksów

4.1. Wpływy okresu Meiji na mangę

Narodziny nowoczesnej Japonii – i nowoczesnej mangi – miały miejsce w okresie Meiji (1868–1912). W tym czasie Japonia, po wiekach izolacji, otworzyła się na wpływy zachodnie.
Okres Meiji zmodernizował kraj, wprowadzając reformy, które zmieniły system społeczny: zniesiono feudalizm i utworzono narodowy system edukacji. Dzięki powszechnej nauce czytania, znacznie wzrosło zainteresowanie drukowanymi materiałami – w tym komiksami.

4.2. Wczesne magazyny z mangą

Pierwszym magazynem mangowym był „Eshinbun Nipponchi”, stworzony w 1874 roku przez Kanagakiego Robuna i Kawanabe Kyōsaia. Został on zainspirowany przez „Japan Punch” – magazyn z 1862 roku autorstwa brytyjskiego rysownika Charlesa Wirgmana.
Choć „Eshinbun Nipponchi” ukazał się tylko w trzech numerach, przetarł szlaki innym publikacjom. W 1875 roku pojawił się „Kisho Shimbun”, potem „Marumaru Chinbun” w 1877 roku i „Garakuta Chinpo” w 1879 roku.

5. Rewolucja mangi po II wojnie światowej

5.1. Wpływy zachodnich komiksów na japońską animację

Podczas amerykańskiej okupacji Japonii (1945–1952) żołnierze ze Stanów Zjednoczonych przywozili ze sobą komiksy. Zapoznało to japońskich artystów z nowymi metodami opowiadania historii i stylami wizualnymi.
Duży wpływ miały także animacje Walta Disneya, takie jak „Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków” (1937) czy „Bambi” (1942), które zainspirowały wczesnych twórców mangi.

6. Osamu Tezuka: Dziadek japońskiej mangi

Nowoczesna manga narodziła się w Japonii w czasach powojennych. W tym okresie manga stała się popularną i przystępną cenowo formą rozrywki dla wielu Japończyków.
Osobą, która zapoczątkowała jej rozwój, był Osamu Tezuka – często nazywany „ojcem chrzestnym mangi”. W wielu aspektach to właśnie on stworzył fundamenty współczesnej japońskiej popkultury.

Dororo (どろろ): Osierocony chłopiec łączy siły z samurajem-roninem, by pokonać demony, które go przeklęły. Tezuka stworzył w tej mandze wyjątkowe poczucie dynamiki i akcji w kadrach komiksowych.

Tezuka zrewolucjonizował sposób opowiadania historii w mandze, wprowadzając „techniki filmowe”. Układał panele w taki sposób, by synchronizowały się z rytmem czytania i sprawiały wrażenie ruchomych obrazów. Ten wizualny dynamizm został później powszechnie przyjęty przez innych twórców.

Tezuka stworzył aż około 700 różnych serii mangowych, w tym: Mighty Atom (Astro Boy), Black Jack, Dororo oraz The Jungle Emperor (w ang. wersji znane jako Kimba, Biały Lew).

6.1. Astro Boy: Pierwszy wielki hit mangi w Japonii

Dlaczego Astro Boy jest tak ważny dla mangi?

Najbardziej ikonicznym dziełem Osamu Tezuki był Astro Boy (鉄腕アトム), znany w Japonii jako Mighty Atom, który zadebiutował w kwietniu 1951 roku.
Był to superrobot-chłopiec, stworzony przez naukowca pogrążonego w żałobie po stracie syna. Astro Boy walczył ze złem i starał się chronić ludzi, którzy często go nie rozumieli. Ta manga stała się międzynarodowym hitem w formie serialu anime.

Astro Boy reprezentował nowy typ bohatera – z silnym poczuciem moralności i wspólnoty. Był przeciwieństwem militarystycznych ideałów poprzedniej epoki, uosabiając społeczną i kolektywną męskość.

7. Powstanie różnych gatunków mangi

Jaka jest różnica między shōjo a shōnen?

W latach 50. i 60. ugruntowały się dwa główne gatunki rynkowe:

• Shōnen (manga dla chłopców)
• Shōjo (manga dla dziewcząt)

W tym czasie pojawiły się również inne gatunki, takie jak:

• Gekiga – poważne, dramatyczne historie
• Seinen – manga dla dorosłych mężczyzn
• Josei – manga dla dorosłych kobiet

Tematyka tych komiksów obejmowała wszystko: od przygód i romansu po kwestie społeczne i dojrzałe dramaty.

7.1. Sazae-san: Rodzinna manga dnia codziennego

Manga Sazae-san autorstwa Machiko Hasegawy, która rozpoczęła się w 1946 roku, stała się kolejnym przełomowym dziełem. Tym razem była to historia o zwykłej rodzinie, z którą mógł się utożsamić niemal każdy.
Główna bohaterka, Sazae – gospodyni domowa – oraz jej rodzina reprezentowali miliony Japończyków, zwłaszcza kobiet, które mierzyły się z wyzwaniami życia w powojennej Japonii.

8. Wzrost współczesnej kultury mangi

Które serie mangowe miały największy wpływ na popkulturę?

Okres od lat 60. do 80. XX wieku uznaje się za Złotą Erę mangi. Był to czas eksperymentów, poszerzania tematyki i ogromnej ekspansji tego medium. Manga stała się zjawiskiem kulturowym, wpływającym nie tylko na japońskie społeczeństwo, ale zyskującym również międzynarodowe uznanie.

W tym okresie powstały najbardziej rozpoznawalne tytuły:

• Doraemon
• Akira
• Dragon Ball
• Lone Wolf and Cub
• Ranma ½

To właśnie wtedy nastąpiło przejście mangi do świata telewizji. Popularne tytuły trafiały do programów popołudniowych, co z kolei otworzyło im drogę za granicę.

Dragon Ball miał ogromny wpływ na styl rysowania komiksów również na Zachodzie, a Akira – choć zaczynała jako manga – zdobyła świat jako przełomowy film animowany.

9. Jak manga zdobyła popularność na całym świecie

Manga zaczęła przekraczać granice Japonii w drugiej połowie XX wieku. Wpływ na to miała rosnąca popularność japońskiej animacji (anime), która trafiła do telewizji w innych krajach. Wiele popularnych mang zostało zaadaptowanych na seriale anime, które emitowano na całym świecie – szczególnie w USA, Ameryce Łacińskiej i Europie.

9.1. Jak manga wpłynęła na Zachód poprzez animacje telewizyjne

Które serie mangowe miały największy wpływ na popkulturę?

Programy takie jak Astro Boy, Speed Racer, Sailor Moon i Pokémon trafiły do zachodnich widzów, zdobywając ogromną popularność wśród dzieci i młodzieży.
Ich charakterystyczna estetyka, intensywna emocjonalność i dynamiczne sceny walki przyciągnęły uwagę nowych odbiorców, którzy wcześniej nie znali japońskiej kultury wizualnej.

Te animacje stanowiły bramę do odkrycia oryginalnych wersji komiksowych, co napędzało sprzedaż mangi poza Japonią. Manga stała się dostępna w przekładach i zaczęła być wydawana przez zachodnie wydawnictwa, trafiając do księgarni i bibliotek na całym świecie.

9.2. Jak manga trafiła do kina i zainspirowała Zachód

Filmy takie jak Akira (1988), Ghost in the Shell (1995) czy Spirited Away (2001) trafiły do kin i zyskały kultowy status na Zachodzie.
Ich artystyczna jakość i dojrzała narracja sprawiły, że wielu twórców filmowych z Zachodu – w tym reżyserzy tacy jak James Cameron czy wachowscy – zaczęło czerpać inspirację z japońskich komiksów i animacji.

Manga nie tylko wpłynęła na styl graficzny komiksów w USA i Europie, ale również przyczyniła się do powstania nowych form narracji i gatunków filmowych. Obecność mangi i anime na platformach streamingowych w XXI wieku dodatkowo zwiększyła jej globalny zasięg.

Historia mangi to coś więcej niż tylko historia obrazków i tekstów – to opowieść o tym, jak Japonia wyrażała siebie przez wieki. Od drzeworytów ukiyo-e przez Hokusaię i Tezukę, aż po międzynarodowy sukces Dragon Balla – manga ewoluowała razem z japońskim społeczeństwem i stała się jednym z najważniejszych elementów jego kultury.

Dziś manga to globalne zjawisko, łączące ludzi o różnych językach, doświadczeniach i wrażliwości. Jej wpływ widoczny jest wszędzie: w komiksach, animacjach, grach, filmach, modzie i designie.

 Czym jest manga i skąd się wywodzi?

Manga to japońskie komiksy lub powieści graficzne, które łączą obraz i tekst w celu opowiedzenia historii. Jej korzenie sięgają XII wieku – do zwojów narracyjnych takich jak Chōjū-jinbutsu-giga, przedstawiających humorystyczne sceny, w których zwierzęta zachowują się jak ludzie.
Termin „manga” został spopularyzowany na początku XIX wieku przez artystę Katsushikę Hokusai, autora szkicowników Hokusai Manga.

Jak kultura Zachodu wpłynęła na rozwój mangi?

W okresie Meiji (1868–1912) Japonia otworzyła się na wpływy zachodnie. Wówczas zaczęto publikować zachodnie karykatury satyryczne, które wpłynęły na wczesne magazyny mangowe. Połączenie stylu japońskiego z komiksową estetyką Zachodu przyczyniło się do rozwoju nowoczesnej mangi.

Kto jest uznawany za „Ojca mangi”?

Za ojca mangi uważa się Osamu Tezukę. W latach powojennych zrewolucjonizował japoński przemysł komiksowy, tworząc dzieła takie jak Astro Boy. Wprowadził techniki filmowej narracji i złożonych bohaterów, dzięki czemu jego mangi przemawiały zarówno do dzieci, jak i dorosłych.

Jak manga zdobyła popularność na świecie?

Popularność mangi poza Japonią gwałtownie wzrosła pod koniec XX wieku – głównie dzięki międzynarodowemu sukcesowi adaptacji anime. Przystępny sposób opowiadania, różnorodność gatunków i uniwersalne tematy sprawiły, że manga trafiła do szerokiej grupy odbiorców, doczekała się tłumaczeń i światowej dystrybucji.

 Jakie tradycyjne formy sztuki wpłynęły na mangę?

Na mangę silny wpływ wywarły tradycyjne japońskie formy sztuki, takie jak drzeworyty ukiyo-e oraz zwoje ilustracyjne emakimono. Posługiwały się one sekwencyjnym opowiadaniem historii i sugestywnym obrazem – technikami, które do dziś stanowią podstawę wizualnej narracji w mandze.

Japan manga official